Hart- en vaatziekten wereldwijd al jarenlang de eerste doodsoorzaak bij vrouwen
‘Aan een gezonde leefstijl kan je zelf heel veel doen’
RODEN/NIETAP – Een gezonde leefstijl is makkelijker gezegd dan gedaan. Toch is dit juist voor vrouwen van middelbare leeftijd enorm belangrijk. Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer één bij vrouwen en met een gezonde leefstijl is hierin veel te winnen. Kyra Struik Smits is huisartsassistente, maar ook leefstijlcoach en praktijkondersteuner met o.a. de specialisatie hart- en vaatziekten. Ze weet als geen ander hoe deze twee zaken elkaar raken.
‘Ik vind het belangrijk een patiënt echt te doorgronden. Soms komt er niet helemaal uit, waar iemand bang voor is. Dat geef ik ook graag mee aan anderen: denk je dat je vage klachten hebt, ga dan eens naar de huisarts en wees duidelijk in wat je voelt. Spreek uit waar je bang voor bent of schrijf je klachten op. Vrouwen draaien er vaak om heen en ze denken al snel dat iets vast wel weer over gaat. Maar je kunt beter eens preventief binnenstappen, dan te laat zijn.’
‘Vrouwen wachten vaak te lang: het gaat misschien wel over’
Hart- en vaatziekten uiten zich anders bij vrouwen dan bij mannen. ‘Vrouwen hebben vaak a-typische klachten’, vertelt Kyra. ‘Je verwacht een druk op de borst, pijn in de kaken, uitstraling naar de armen; dat zijn de symptomen die we allemaal kennen. Maar vrouwen hebben juist vaak pijn tussen de schouderbladen of in de nek, ze voelen zich extra vermoeid, angstig of duizelig en misselijk. Lastig, want dit soort symptomen kunnen ook wijzen op schildklierproblemen, bloedarmoede of depressies. Wat het dan extra moeilijk maakt, is dat vrouwen er vaak een groot verhaal van maken. Er komen veel emoties bij hun verhaal kijken, terwijl ze niet duidelijk uitspreken: ik ben bang dat het mijn hart is.’ Hart- en vaatziekten zijn bij vrouwen doodsoorzaak nummer één. In de huisartsenpraktijk waar Kyra werkt ziet ook zij hoe vrouwen zich verkijken op de symptomen.
‘Onlangs nog kwam er een jongedame binnen die twijfelde over een drukkend gevoel op de borst. Tijdens het sporten had ze geen klachten, maar wanneer ze thuis tot rust kwam, voelde ze het weer. Op een hartfilmpje was niks te zien, maar toch overheerste het ‘niet-pluis gevoel’ bij de huisarts. Uiteindelijk bleek ze vaatspasmen te hebben waarbij een bloedvat verkrampt of samenknijpt en dit geeft klachten. De ambulancedienst kan het stofje troponine bepalen en als deze te hoog is kan dat een diagnose zijn voor een hartinfarct. Ze is daarna ook ingestuurd.’
Het mannenhart werkt heel anders dan het vrouwenhart. ‘Het mechanisme van bloedvaten werkt bij mannen net even anders. Om het hart heen zitten bloedvaten die van zuurstof worden voorzien om dat richting het hart te transporteren. Bij mannen zien we vaak dat één groot bloedvat verstopt raakt, terwijl bij vrouwen de problemen juist meer verspreid in meerdere kleine bloedvaatjes opduiken en niet op een specifieke plek. Mannen ervaren daardoor bij inspanning klachten, terwijl vrouwen in rust klachten waarnemen. Dan komen ze na een drukke dag thuis en voelen zich niet goed.’ Soms ontstaat er een vicieuze cirkel. ‘Het kan stress geven deze klachten te ervaren en dat kan je weer angstig maken. Hierdoor wordt het eigenlijk alleen maar erger.’ De rol van hormonen is belangrijk in dit verhaal. ‘Oestrogeen beschermt de binnenkant van je bloedvaten en dit hormoon neemt af in de overgang.’
‘De grootste valkuil? Consequent blijven’
Met een gezonde leefstijl is veel te voorkomen. ‘Hier kan je echt veel zelf aan doen’, benadrukt Kyra. ‘Roken is bijvoorbeeld de grootste risicofactor. Maar het maken van goede keuzes blijkt heel moeilijk. Geregeld zie ik patiënten voor advies en hoor ik drie maanden verder dat er weinig veranderd is.’ Een stok achter de deur, dat hebben velen nodig. ‘De allergrootste valkuil is consequent blijven. De meeste mensen beginnen gemotiveerd, maar ze willen van hier naar daar’, wijst ze van onder naar boven. ‘Het gaat juist met kleine stapjes. Anderen weten gewoon niet waar ze moeten beginnen of ze zijn juist veel te streng voor zichzelf. Dan krijg je weer het jojo-effect, want dat hou je niet vol. Het brein is gewend aan een bepaalde leefstijl. Je moet echt nieuwe paadjes aanmaken en die dan proberen vast te houden.’ Haar belangrijkste tip? ‘De 80-20 regel. Zorg ervoor dat je doordeweeks gezond eet en lekker beweegt, dan kan je in het weekend ook echt wel wat lekkers pakken of een drankje nemen.’
Een ‘hersenspinsel’ leidde tot de oprichting van Walk & Talk. Elke woensdag- en donderdagochtend wandelen zo’n 20 à 25 deelnemers een uur lang samen onder begeleiding van Kyra of een collega. ‘Hoe mooi zou het zijn om mensen écht in beweging te krijgen?’, stelde ik me voor. ‘Door samen met ze te wandelen, lukt dat. Ik word er echt enorm blij van en geniet er zelf ook van. Inmiddels is er een trouwe groep vrienden uit ontstaan, maar haken er ook geregeld weer anderen aan.’
‘Ga eens langs bij de huisarts en zorg dat je er op tijd bij bent.’
Kyra hoopt dat de drempel om binnen te stappen bij de huisarts laag is. ‘In onze praktijk proberen we vernieuwend te zijn. Zo doen we sinds kort ook ooglidcorrecties’, vertelt ze enthousiast. ‘We kunnen allemaal onszelf zijn en ieder idee wordt serieus genomen. En dat hoop ik ook voor patiënten. Het is voor mij belangrijk een patiënt echt te doorgronden. Soms komt het er niet helemaal uit waar iemand écht bang voor is. Schrijf je klachten op of spreek ook gewoon uit als je bang bent, dat het je hart is. Wat ik heel belangrijk vind, is dat men ook preventief eens binnenstapt. Vrouwen die denken dat ze geen risico lopen, zouden vanaf hun 50e eigenlijk jaarlijks even langs de huisarts moeten gaan om bijvoorbeeld de bloeddruk op te meten en je cholesterol te laten bepalen. Dan kan je er ook op tijd bij zijn. Zeker als er hart- en vaatziekten bekend zijn in de familie’, benadrukt ze. ‘Je voelt je misschien gezond, maar kan toch met een hoge cholesterol rondlopen. Vage klachten kunnen zich uiten in iets ergs. Zorg gewoon dat je er op tijd bij bent. En is het niets, dan stelt het jezelf gerust, en mij ook.’
Meer lezen?
Op de website van de Hartstichting is meer informatie te vinden over hart- en vaatziekten bij vrouwen. Er zijn verschillende artikelen te vinden over de symptomen, de rol van vrouwelijke hormonen en het verschil in risicofactoren bij mannen en vrouwen. Verder zijn er vele initiatieven die aandacht vragen voor dit onderwerp. Zo is er op hartvoorvrouwen.nl veel informatie te vinden. Dit onderzoeksfonds van het Radboud MC zet zich in voor multidisciplinair onderzoek gericht op hart- en vaatziekten bij vrouwen. Janneke Wittekoek is één van de meeste bekende cardiologen van Nederland als het om dit onderwerp gaat. Zij schreef o.a. het boek Het Vrouwenhart en vertelt veel over het onderwerp in de media.
Huisartsenpraktijk Steenhuisen en van Mastrigt is gesitueerd in het centrum Roden. In de praktijk is ook een diëtist, fysiotherapeut en EMDR, gedrags- en mindfulnesstherapeut gevestigd. Eerder vertelde huisarts Edith Steenhuisen dat zij een echte ‘dorpsdokter’ wil zijn. ‘Hier is altijd ruimte voor een praatje’. Er werken hier nagenoeg alleen maar vrouwen. ‘Huisarts Joris van Mastrigt moet daar ’s ochtends wel eens aan wennen’, lacht Kyra. ‘Dan staan wij allemaal aan en duikt hij nog even zijn eigen kantoor in.’
