Jolande stelde haar huis en hart open voor Olesia
In Peize stelden Jolande en haar man hun huis open voor de Oekraïense Olesia die gevlucht was met haar moeder en kinderen. ‘Een paar maanden, dat is het meest haalbare’, zette Jolande op in. Drie jaar later gedijt het goed hier aan de rand van het dorp. Maar ‘soulsister’ en de ‘bijna-dochter’ Olesia gaat terug. Ze volgt haar hart. Precies zoals Jolande de afgelopen drie jaar deed.
‘Je verbaast je over je eigen vermogen tot aanpassen’
Jolande en haar man streken twintig jaar geleden neer op hun bijzondere plekje aan de Pol. Een oud schoolgebouw werd door voorgaande bewoners omgetoverd tot een licht en ruim woonhuis. De perfecte locatie voor de creatieve Jolande die als kunstenares niet alleen zelf van alles creëert, maar ook veel workshops geeft. In de kleurrijke ruimtes voelt ook Olesia zich moeiteloos thuis. Ook zij werkt als kunstenares en werkt net als Jolande veel met textiel. De traditionele blouse die ze draagt is meer dan een kledingstuk alleen. Deze blouse en de dame die hem draagt, vertellen een verhaal; een verhaal van veerkracht en opstaan voor dat waar je in gelooft. ‘Het is blousedag’, aldus Jolande. ‘Een dag waarop ze in Oekraïne allemaal een mooie traditionele blouse dragen. Dus dat doet Olesia hier ook al drie jaar.’
Vertrekken of vermoord worden
Veel meer dan een traditionele blouse had Olesia ook niet bij zich, toen ze drie jaar geleden halsoverkop haar vaderland moest verlaten. Ze woonde met haar man en kinderen vlakbij Kyiv. In hun nabije omgeving ligt het grootste vliegveld van de wereld; een belangrijk doelwit. Na de Russische inval leefden ze een week in een schuilkelder toen er opeens Russische soldaten binnenstormden. ‘Het was vertrekken of vermoord worden.’ Met alleen een rugzak met spullen verliet ze haar land. De dagen die volgen gaan in een waas. ‘Er zitten nog altijd niet veel herinneringen in mijn hoofd, want er was zoveel stress’, blikt ze terug. Met de bus en de trein weet ze tot in Tsjechië te komen waar ze met vrijwilligers mee naar Nederland kan. Op 7 maart arriveert ze hier.
Oorlog was al veel langer deel van het leven in Oekraïne. ‘Ik weet precies wat oorlog is van mijn man’, vertelt ze. ‘Hij woonde zijn hele leven in oorlog.’ Als pro-Oekraïense activist wordt hij al eerder door Russen verdreven. Na zijn verhuizing van zijn geboortegrond naar de andere kant van Kyiv, ontmoet hij 8 jaar geleden Olesia. Ze zijn gelukkig samen, maar de oorlog scheidt ze, want hij moet achterblijven. ‘Ik ben er niet blij mee, maar ik ben wel trots op mijn man. Hij is niet gevlucht of weggelopen voor zijn verantwoordelijkheden. Hij is daar en kan voor vrede opstaan. Voor onze kinderen.’
Dit huis vraagt om gedeeld te worden
In Nederland wordt Olesia in eerste instantie opgevangen in een hotel in Haren. Daar woont ze twee maanden als ze in contact komt met Jolande en haar man. ‘Dit huis vraagt erom om gedeeld te worden’, gebaart Jolande om zich heen. ‘Vroeger sleepten mijn kinderen altijd iedereen mee hiernaartoe, ik ben wel gewend aan een community-achtig leven. De kinderen zijn al even uit huis en we verhuurden de bovenverdieping als Air BnB. We hadden alle gelegenheid om opvang te verzorgen. Mijn man werkt op de universiteit. Hij heeft allemaal buitenlandse collega’s en is altijd bezig met internationaal recht. Nu kan ik eens echt wat doen voor mensen, me concreet inzetten’, zei hij.’ Jolande zelf wilde graag helpen, al leek een paar maanden haar het meest haalbare. ‘Dan wil ik mijn huis terug. En mijn man zei: ik denk dat het wel langer gaat duren. Je wordt makkelijker en toleranter gedurende zo’n proces. Na een half jaar zei mijn man: het kan wel vijf jaar duren. Zo, dat zou wat zijn. Maar nu zijn we toch drie jaar verder. Je verbaast je over je eigen vermogen tot aanpassen.’
Toch werkt het. ‘Omdat zij geweldige mensen zijn’, vindt Jolande. ‘Ze zijn zelfstandig, intelligent en vriendelijk. Er is respect en afstand. Het gaat eigenlijk vanzelf. De kinderen zijn graag bij ons en dat vinden wij ook leuk. Maar eigenlijk als wij denken: nu is het wel klaar, dan is Olesia er al om ze weer op te halen. Ze hebben een eigen badkamer, een eigen keuken, een eigen ingang en een eigen tuin. We hoeven elkaar niet tegen te komen, dat scheelt ook. Het is misschien bescheiden, maar het is er allemaal.’ ‘Het is méér dan genoeg’, vult Olesia aan. Waarop Jolande lachend vervolgt: ‘de kinderen zijn hier zo graag. Ze rolschaatsen in de gang; haar zoontje is alle dagen in de vijver bezig. Wat een feestje.’
Ze is mijn soulsister
De dames hebben een klik op het creatieve vlak. Beiden werken als kunstenares en werken dan vooral met textiel. ‘We hebben beide onze eigen deskundigheid, maar we snappen elkaars materiaal en techniek heel goed’, vertelt Jolande. Zij werkt veel met vilt en maakt papier van planten; botanisch papier noemt ze dat. Tegenwoordig legt ze zich veel toe op het geven van workshops en coachen en begeleiden van andere kunstenaars. Olesia werkte in Oekraïne als kunstdocente op een kinderkolonie en werkt hier veel met traditionele patronen, kleurencombinaties en symbolen. ‘Met wat in mijn bloed zit. Altijd vertellen mijn kunstwerken een verhaal. Het is belangrijk deze te blijven vertellen.’ Ze schildert veel op zijde. ‘Haar werk is mij heel bekend en vertrouwd’, vertelt Jolande. ‘Het is een stijl die we hier vijftig jaar geleden veel zagen. Maar zíj is er zó goed in, echt de overtreffende trap. Ze begrijpt het materiaal en de toepassing zo goed. Ik geloof eigenlijk niet in talent, want iedereen kan creatief zijn, maar dit is wel echt talent.’ Olesia lacht verlegen. ‘Talent en oefenen. En oefenen. En oefenen.’ Concurrenten zijn ze niet van elkaar. ‘Ze is meer een soulsister. Ik dacht echt: wauw! Iemand op niveau.’
In Nederland wist Olesia een prima bestaan van haar kunst op te bouwen. Een eerste expositie eindigde direct met de verkoop van de helft van de werken. Het was wennen aan ons land. ‘Eerst was alles onduidelijk’, lacht ze, ‘onduidelijke taal, onduidelijke regels, onduidelijk eten.’ En dan ook nog al dat plannen en overleggen. ‘Als ik iets bedenk, ga ik ook direct zorgen dat het gebeurt. Jullie gaan eerst nadenken, bespreken en overleggen. Nu gebruik ik altijd mijn agenda’, vervolgt ze dan. ‘Dat deed ze eerst nooit’, lacht Jolande. ‘Dat was wel eens lastig.’ ‘Ja, allemaal chaos en verrassing’, beaamt Olesia lachend. ‘Dat neem ik zeker mee naar Oekraïne.’
Want ze gaat terug. ‘Ik wil niet meer wachten; ik moet verder met leven.’ Jolande bekijkt het met gemengde gevoelens. ‘Ze is ook een beetje mijn dochter. Ik doe alles wat ik ook voor mijn eigen dochter doe, voor Olesia. Ze is familie, net als haar kinderen en haar moeder.’ Maar ook die willen graag terug naar Oekraïne. ‘Ik had verwacht dat zij het te spannend zouden vinden’, vertelt Olesia. ‘Ze hebben veel erge dingen gezien. Ze weten wat ze moeten doen als een luchtalarm gaat, ze kennen de schuilkelder en kennen het gevoel van gevaar. Toch waren ze heel duidelijk: wij willen terug. Het is best moeilijk voor mij, want ik zal alles weer op moeten bouwen. Maar ik heb plannen. Het land is wel veranderd.’ En hoewel ze zelf lachend zegt dat alles wat van belang was, allang kapot gebombardeerd is, maakt Jolande zich wel zorgen over de veiligheid. ‘Ik maak een atelier onder de grond’, lacht Olesia, en dan serieus: ‘Het is klaar; we woonden altijd onder Russische occupatie. Nooit konden we traditionele kleding aan, maar het is klaar.’
‘Wat een krachtig volk hè’, vindt Jolande. ‘Dit kennen wij niet nee, maar daar hebben we ook geen reden toe. We hebben al tachtig jaar vrede hier, dat moeten we mooi zo houden.’ Ze kijkt terug op drie jaren die een verrijking waren voor haar leven. ‘Het zal wel weer even wennen zijn. Misschien heb ik volgend jaar weer wat anders hier wonen. En als het niet lukt in Oekraïne, dan belt ze me wel weer.’
